ÇOCUKTA SAĞLIKLI CİNSİYET KİMLİĞİ İÇİN İLK 6 YAŞA DİKKAT!
Cinsiyet kimliği (Gender identity) bebeklik ve erken çocukluk dönemindeki kızların anneleri ile özdeşleşerek kız cinsiyetine ait olduklarını hissetmeleri, erkeklerin de babalarıyla özdeşleşerek erkek cinsiyetine ait olduklarını hissetmeleridir. Çocuğun kız ya da erkek olduğunu fark edebilmesi, kendi bedenini ve benliğini bir uyum içinde kabullenmesi huzur ve güven duyabilmesidir. Kızların anne gibi kız olması, erkeklerin baba gibi erkek olması şeklinde, cinsiyet kimliği, bireyin görünümü ve davranışları ile dışa vurulur.(1,2)
Cinsiyet rol davranışı (Gender role behavior) ise kültürel tanım ve beklentiler ile şekillenen cinsiyet davranışlarıdır. Toplumda kabul edilen, kadın ve erkeği birbirinden farklı kılan davranışsal özelliklerdir. Belli yetenekler, ilgiler, sosyal tutumlar, iş tercihleri gibi çocuğun sosyalleşmesi ile belirlenen, toplum tarafından bireye yüklenen kalıp davranış ve tutumlardır. Cinsiyete uygun bu davranışlar ve tutumlar kültürler arasında farklılık gösterebilir. Ayrıca kültürler arasında etkileşimler de olabilmektedir. Aynı zamanda kültürel kimlikle uyumlu olan cinsiyet rolleri zamanla da değişiklikler gösterebilmektedir.
(3)
Stoller (1964) Bir çocuğun ait olduğu cinsiyeti hissetmesi ve tanıması temel inancını çekirdek cinsiyet kimliği (core gender identity) olarak tanımlamıştır (4). Kohlberg (1966) Cinsiyet kimliğini çocuğun erkekler ile kadınları doğru bir şekilde ayırt edebilme yeteneği olarak tanımlamıştır (5). Zucker (2005), Ruble ve ark. (2007) ise, bir çocuğun cinsiyet kimliği kazanımı sadece bilişsel bir gelişim basamağı olmayıp duygusal bir farkındalık da içerir demektedir (3,6).
Cinsiyet kimliği gelişimi hayatın ilk yıllarında oluşmaya başlar, yaşamın ilk iki yılında başlayıp, cinsiyet kimliği duygusunun da 3-4 yaşlarında yerleştiği tespit edilmiştir. Bu yaştan sonra cinsiyet kimliğinde değişim çok güç hatta belki de imkânsızdır. Erken çalışmalar çocukların kendi cinsiyetlerini ortalama iki buçuk yaşında anlamaya başladıklarını göstermiştir. Fakat son çalışmalar bebeklerin ve çocukların cinsiyet kimliğini ve cinsiyete özgü tanımları anlama yaşlarının daha küçük olduğunu göstermiştir.(7)
Cinsiyet rol davranışları çocukların kendilerini kız ya da erkek olarak tanımlayabilmeleri ya da fark edebilmelerini takiben gelişmektedir. Cinsiyet rol davranışları ilkel olarak ortalama 2 yaşında gelişmeye başlamakta ve temel cinsiyet rol davranışları ise 3 yaşında ortaya çıkmaktadır. Okul öncesi dönemde her iki cinsiyet sanki farklı kültürlerde yetişmiş gibi farklı etkinliklerde bulunmaya başlamaktadırlar (8).
Çocuklarda ilgi ve etkinlik tercihlerinin değişmezliği ile ilgili ileriye dönük çalışmalar yapılmıştır. Geniş örneklemli son dönem çalışmalardan biri 2700'er adet kız ve erkek çocuk ile yapılmıştır. İlk kez 2.5 yaşında değerlendirilen çocuklar 8 yaşına kadar izlenmişlerdir. Çocukların cinsiyete özgü ilgi ve etkinliklerinin zaman içinde değişmediği ve çocukların yaşları arttıkça ilgi ve etkinliklerin de arttığı bulunmuştur (9).
Cinsiyet Kimliği Gelişiminde Psikodinamik ve Psikososyal Etkenler:
Cinsiyet kimliği gelişimi karmaşık bir süreç gibi görünse de, biyolojik, bireysel, ailesel, çevresel etkenler ile bilişsel ve zihinsel gelişimin etkileşimi sonucu doğal olarak gerçekleşmektedir. Ebeveyn-çocuk ilişkisinin ve bazı özgül aile dinamiklerinin özellikle yaşamın ilk 3 yılında çok önemli rol oynadığı ve olumsuz anne baba tutumlarının çocuklarda Cinsiyet Hoşnutsuzluğuna neden olduğu belirtilmektedir. Ebeveyn-çocuk ilişkisi, çocukluk çağındaki öğrenmeler, ilk ilişkiler ve özdeşimler cinsiyet kimliğinin gelişmesini etkilemektedir (10).
KAYNAKÇA
(1) Bradley SJ, Zucker KJ (1997) Gender identity disorder: A review of the past 10 years. J Am Acad Child and Adolesc Psychiatry 36:872-880
(2) Sadock BJ, Sadock VA (2003) Human Sexuality. Synopsis of Psychiatry Ninth edition içinde. Lippincott Williams and Wilkins, Philadelphia, s: 692-701.
(3) Zucker KJ (2005) Gender identity disorder in children and adolescents. Annu Rev Clin Psychol 1:467-492.
(4) Stoller (1964) Stoller, R. J. (1964). A contribution to the study of gender identity. The International Journal of Psychoanalysis, 45(2-3), 220–226.
(5) Kohlberg (1966) SexRoles, Stanford: Stanford Uni- versity Press, 1966. Kohlberg, L., & Ullian,
DZ Stages in the development of psychosexual concepts and attitudes …
(6) Ruble DN, Taylor LJ, Cyphers L, Greulich FK, Lurye LE, Shrout PE ( 2007) The role of gender constancy in early gender development. Child Dev 78:1121–1136.
(7) Özsungur B (2010). Cinsel kimlik gelişimi ve cinsel kimlik bozukluğunda psikososyal değişkenler: gözden geçirme. Çocuk ve Gençlik Ruh Sağlığı Dergisi, 17:163-174.
(8) Martin CL, Ruble DN (2009) Patterns of gender development. Annu Rev Psychol 61:353–381.
(9) Golombok S, Rust J, Zervoulis K, Croudace T, Golding J, Hines M (2008) Developmental trajectories of sex-typed behavior in boys and girls: a longitudinal general population study of children aged 2.5-8 years. Child Dev 79:1583-1593.
(10) Öztürk MO (2001) Cinsel Uyum Sorunları. Ruh Sağlığı ve Bozuklukları yenilenmiş 8. baskı içinde, Tuna Matbaacılık, Ankara s:443-462.